Jacek Matulewski - ZX Spectrum: Dokumentacja

Sinclair - ZX Spectrum 16K/48K/+/128

Sinclair ZX Spectrum to bardzo popularny, szczególnie w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych, ośmiobitowy komputer domowy (na opakowaniu komputera widniał wprawdzie napis "personal computer") oparty na procesorze Zilog Z80A 3.5MHz (podobnym do użytego niedawno w Pathfinderze). Był bezpośrednim spadkobiercą Sinclair ZX-80 i ZX-81. Pierwszy model Spectrum ukazał się w 1982. Posiadał dwie wersje różniące się jedynie ilością pamięci RAM (16kB lub 48kB). ROM zawierający interpreter bardzo przyzwoitego BASICa mieścił się w 16kB. Spectrum wykorzystywał jako monitor zwykły telewizor (kolor kodowany w systemie PAL), a za pamięć trwałą służył zwykły magnetofon (związanych z tym kłopotów nie trzeba chyba przypominać). Posiadacze modemów mogą sobie wyobrazić jaki dźwięk towarzyszył próbom ładowania gier w tamtych latach (programy były zresztą nadawane także podczas audycji radiowych!). Można było oczywiście dokupić microdrive, a potem także stacje dysków, ale przeciętnych osób nie było na to stać.
Grafika szesnastokolorowa (osiem kolorów o dwóch stopniach jasności plus tryb migania/flash) o rozdzielczości 256 na 192 punktów (w tym dwie linie, czyli 16 punktów, okna systemowego u dołu ekranu), póki nie pojawiły się Commodore C64, a potem Amiga i Atari ST, była zadowalająca. Podobnie ma się sprawa z żenującym dziś dźwiękiem.

Na początku (tzn. w Polsce około roku 1984) jedyną dostępną literaturą na temat komputerów, a Spectrum w szczególności był oczywiście "Bajtek" - pismo niewątpliwie zasłużone dla pionierów komputerów domowych. Wydawane na szarym papierze z jednym kolorem z opisem sprzętu, gier, kursami programowania.
ZX Spectrum stał się standardem pierwszej połowy lat osiemdziesiątych, jeżeli miarą standardu uznać ilość starających się o zgodność klonów. Kopiowano go zarówno w samej Wielkiej Brytanii, jak i w pozostałych krajach Europy (choćby szczególnie popularny w Polsce portugalski Timex TC2048) oraz oczywiście w ZSRR. Polacy też zrobili klon produktu sir Sinclaira (Elwro 800 Junior). Sam Sinclair wydał kilka wersji. Jak wspomiałem wyżej modele Spectrum 16K i 48K różniły się jedynie ilością pamięci RAM. Ten sam ROM miała również wersja ZX Spectrum +, poprawiona została jedynie obudowa - gumowe klawisze zastąpiono plastykiem (niestety ich zasada działania pozostała niezmieniona), wyróżniono duży przycisk space oraz klawisze kierowania kursorem. Dopiero wersja ZX Spectrum 128 posiadała nowy ROM z dwoma wersjami Basica, kalkulatorem i narzędziami do obsługi magnetofonu zebranymi w menu pojawiającym się po uruchomieniu komputera. Pamięć została zwiększona do 128kB, w tym 104kB pamięci RAM dla użytkownika (w pozostałych 24kB komputer przechowywał kopię ROM). ZX Spectrum 128 posiadał również wbudowane porty MIDI/RS232, monitora RGB, a także gniazdo do klawiatury numerycznej.
Nowy edytor pełnoekranowy wymagał samodzielnego wpisywania całych słów kluczowych BASICa, który został rozszerzony o obsługę nowego układu dźwiękowego i RAM-dysku.

Amstrad - ZX Spectrum +2/+2A/+3

Po przejęciu przez Amstrada w 1986 powstały kolejne wersje, niestety już w okresie schyłkowym, ZX Spectrum +2, +2A i +3. Każda różniła się zarówno interpretorem BASICa (jak w 128 z pełnoekranowym edytorem i już bez komend języka wyświetlanych po naciśnięciu jednego klawisza), jak i systemami, a przede wszystkim sprzętu (poprawiony dźwięk, grafika, wbudowane pamięci masowe - +2 magnetofon, +3 dyskietki, porządne klawiatury). Prawdę mówiąc modele od ZX Spectrum 128 wzwyż nie były praktycznie w Polsce obecne. Przegrały konkurencję z Commodore C64 i pierwszymi modelami Atari.

Jeżeli jesteś zainteresowany bardziej szczegółowymi informacjami technicznymi - zajrzyj na stronę techniczną FAQ.