© 1997 Jacek Matulewski


Dokumentacja programu
Optyka Geometryczna

Poniższe informacje dołączone są do programu w postaci plików Word 2.0.

  1. Informacje ogólne
  2. Uruchomienie programu
  3. Opis treści programu
  4. Uwagi
  5. Klawisze używane w programie (strona do wydruku)

 

I. Informacje ogólne

Przeznaczenie programu:
Optyka Geometryczna jest pomyślana jako ilustracja zagadnień optyki w ósmej klasie szkoły podstawowej lub trzeciej liceum ogólnokształcącego. Może być stosowana zarówno do poszerzania wiedzy uczniów, jak i do jej utrwalania. Przejrzystość i prostota programu pozwala na samodzielną pracę ucznia z komputerem.

Wymagany sprzęt: Zalecany sprzęt:
1. Komputer klasy IBM PC
2. Karta graficzna: EGA, VGA       
3. Napęd dysków 1.44MB
1. IBM PC 486SX i nowsze
2. VGA i nowsze z kolorowym monitorem
3. Twardy dysk

Wszystkie pliki w katalogu OPTYKA zajmują 710kB, ale do uruchomienia programu wystarczą pliki, których łączna długość równa jest 250 kB.
Polskie litery kodowane są w standardzie MAZOVIA.

Instalacja programu:
Plik og-inst.exe jest samorozpakowywalnym archiwum RAR. Plik ten należy przegrać do katalogu, w którym ma znaleźć się podkatalog programu (np. do c:\edukacja), a następnie uruchomić (powstanie nowy katalog c:\edukacja\optyka w którym umieszczone zostaną pliki programu i dokumentacji).
Kolejnym krokiem jest uruchomienie pliku inst95.bat (w katalogu do którego został zainstalowany program), który zainstaluje ikonę programu pod Windows 95 (na pulpicie i w Menu Start).

Pliki w katalogu OPTYKA:
OPTYKA.EXEglówny plik programu zawierajacy zasadniczy program Optyka Geometryczna
MAZOVIA.BATinstalacja polskich liter i uruchomienie Optyki.
LEKCJA.BATuruchomienie programu w układzie lekcji utrwalającej.
HELP.BATskładnia i opcje uruchamiania programu
START.BATuruchomienie Optyki bez instalacji sterowników polskich liter (np. gdy zainstalowane zostały w autoexecu)
READ_ME.TXTkrótki plik zawierajacy ważne informacje dotyczace obsługi programu.
READ_ME.BATplik pozwalający przeczytać plik READ_ME.
DOC\PRINT_ME.TXT
DOC\PRINT_ME.TAG
DOC\PRINT_ME.WRI
wszystkie te zbiory zawierają identyczną informację o klawiszach używanych w demonstracjach.
Pliki gotowe do druku w formacie A4.
DOC\OPTYKA.DOCdokumentacja
CHARMAP.EXEprogram pozwalający na kontrolę znaków w komputerze. Jest szczególnie pomocny w kłopotach z polskimi znakami.
DEFAULT.TS1typowy plik zawierajacy (omówione) wyniki testu.
CHARMAP.ICO
OPTYKA.ICO
READ_ME.ICO
ikony pozwalające zainstalować Optykę w środowisku Windows.
TEORIA_1.TXT
TEORIA_2.TXT
TEORIA_3.TXT
TEORIA_4.TXT
TEORIA_5.TXT
pliki zawierające informacje wyświetlane przez Optykę w menu Teoria optyki.
ZMNIEJSZ.BTplik wsadowy (przed użyciem należy zmienić jego nazwę na ZMNIEJSZ.BAT), który kasuje wszystkie pliki poza niezbędnymi do uruchmienia Optyki. W jego miejsce powstaje krótki plik kasujący zapisy testów (*.TS?).
DODATKI\PIERWOTN.GIF      
DODATKI\WTORNA.GIF
pliki graficzne w formacie GIF. Zawierają schematy powstawania tęczy głównej i wtórnej. Można je wydrukować w dowolnym programie graficznym.
MAZOVIA\MAZOVIA.COMprogram instalujący polskie litery dla EGA, VGA i SVGA.
MAZOVIA\MAZOVIA.TXTplik zawierające dane autora MAZOVIA.COM

 

II. Uruchomienie programu

  1. Program można uruchomić z dowolnego miejsca na twardym dysku, ponieważ szuka plików wspomagających w katalogu, w którym znajduje się optyka.exe, a nie w bieżącym. Po uruchomieniu program zmienia katalog na katalog Optyki co trzeba uwzględnić w pisaniu plików wsadowych.
    Składnia: [ścieżka_dostępu]optyka [opcje]
    Dostępne są dwie opcje:
  2. Po udanym uruchomieniu programu pojawia się menu: Demonstracje, Zadania, Teoria optyki, Opis, Konfiguracja i Koniec. Po menu pozwalają poruszać się klawisze ze strzałkami i Enter. Klawisze używane w poszczególnych pokazach opisane są w plikach print_me i mogą być po prostu wydrukowane (z poziomu DOS, w edytorze TAG lub pod Windows w edytorze WRITE).
  3. Zakończenie sesji przez wybór opcji Koniec w głównym menu i następnie jeszcze raz Koniec w podmenu lub naciskając dwa razy Esc w menu głównym.
  4. W razie kłopotów z uruchomieniem programu patrz paragraf IV. Uwagi i do informacji zawartych w pliku READ_ME.TXT.

 

III. Opis treści programu

Demonstracje:
Program zawiera problemy zawarte w programie nauczania w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych (odbicie, załamanie, rozszczepienie światła), które są dobrze opisane np. w [1].
Demonstracje poszerzające wiadomości uczniów to Tęcza, Miraże, Rozproszenie światła i Mory.

Zadania:
Pierwsze trzy zadania są proste, na pewno jest w stanie rozwiązać je uczeń ósmej klasy szkoły podstawowej po obejrzeniu podpowiedzi, uczeń liceum powinien poradzić sobie nawet bez nich. Trudniejsze jest zadanie pt. Tajemnica pięknych deseni; wymaga przestudiowania demonstracji Mory obrazowe. Zdecydowanie najtrudniejszym, ale pozostającym w zasięgu możliwości licealisty jest zadanie Kula. (Dwa ostatnie zadania zaczerpnięte zostały z [2].)

Testy:
Ta wersja programu zawiera dwa testy: pierwszy na poziomie liceum lub koła fizycznego w szkole podstawowej, drugi to test zaawansowany dla nauczycieli fizyki lub koła fizycznego w szkole średniej. Po skończeniu testu można zachować wyniki na dysku w plikach *.ts1 i *.ts2. Nauczyciel może także zobaczyć numery poprawnych rozwiązań. Testy, szczególnie test 2° wykracza poza zakres optyki geometrycznej, lecz pozostaje w obszarze zagadnień związanych z optyką i światłem.

Teoria optyki:
Jest to zbiór podstawowych wiadomości o świetle i optyce geometrycznej.

Opis:
To krótka inormacja o poruszaniu się po menu Optyki.

Konfiguracja:
Podaje typ karty graficznej i jej domyślny tryb. Można tu włączyć lub wyłączyć wygaszacz ekranu lub zmienić kształt ramek menu. Nauczyciel może udostępnić podpowiedzi i odpowiedzi do zadań lub zmienić układ menu programu.

Koniec:
Koniec - zakończenie programu.
System - pozwala na uruchomienie interpretatora poleceń (podanego w zmiennej środowiskowej COMSPEC) i operacje w systemie operacyjnym bez opuszczania programu.
Autor - wyświetla imię i nazwsko i adres autora.
Bank - bank programów edukacyjnych. Dostępnych jest tu bardzo wiele programów edukacyjnych napisanych przez studentów fizyki UMK
Info - informacja o wersji i miejsca poszukiwania nowych wersji Optyki.
Zegar - pozwala na kontrolę czasu w czasie lekcji. Ten sam zegar pokazuje się jeżeli żaden z klawiszy nie jest naciskany przez minutę.

 

IV. Uwagi

Kłopoty
  • Jeżeli po uruchomieniu programu pojawia się napis informujący o zmianie długości programu to oznacza to jedno z dwojga, albo ktoś skompilował plik OPTYKA.PAS nie uzwględniając zmiany długości kodu programu (stała "kontr"), albo, co jest bardziej prawdopodobne, w Twoim komputerze jest wirus.
  • Brak dostępu do odpowiedzi i odpowiedzi jest wynikiem skonfigurowania programu. Od wersji 1.10 standardowo dostępna jest opcja podpowiedzi i odpowiedzi. Wyłączenie jej możliwe jest w menu Konfiguracja.
  • Do tego opisu dołączona powinna być lista klawiszy zapisana w pliku PRINT_ME.*

    Prawa do używania programu
    Optyka Geometryczna została napisana przez Jacka Matulewskiego dla Pracowni Dydaktycznej przy IF UMK w Toruniu. Program instalujący polskie litery na VGA: Zbigniew Wojtewicz, INFOCOMP ul. PCK 14, Toruń udostępniony na prośbę dr. Turło do celów niekomercyjnych.
    Program jest freeware, tzn. każdy, bez żadnych opłat, może je zgrać na swój dysk, wykorzystać w celach niezarobkowych (dotyczy to rónież szkół płatnych) i rozdawać jak największej liczbie osób.
    Jedynym warunkiem jest, o ile to możliwe, wypełnienie formularza danych użytkownika znajdującego się na stronie WWW: http://www.phys.uni.torun.pl/~jacek/download/form.htm

     

    Bibliografia:

    [1] Michalina Massalska, Jerzy Massalski, "Fizyka kl. 4 dla liceum ogólnokształcącego", Wyd. 16, Warszawa 1989, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
    [2] Piotr Makowiecki "Pomyśl zanim odpowiesz", Warszawa 1985, Wiedza Powszechna


    V. Klawisze używane w programie (strona do wydruku)

    Demonstracje

    1. Załamanie i odbicie światła
      Strzałki poziome - wolna zmiana kąta padania promienia
      Strzałki pionowe - szybka zmiana kąta padania promienia

    2. Rozszczepienie światła (pryzmat)
      Strzałki pionowe - zmiana wysokości promienia
      Strzałki poziome - zmiana kąta padania promienia
      Insert, Delete - wybór długości fali
      Home, End - obracanie pryzmatem

    3. Tęcza
      Enter - kontynuowanie demonstracji

    4. Płynna zmiana współczynnika załamania
      Strzałki pionowe - zmiana wysokości promienia
      Strzałki poziome - zmiana kąta promienia

    5. Rozszczepienie światła
      Enter - kontynuowanie demonstracji

    6. Mory obrazowe
      Strzałki - przesuwanie drugiego wzoru
      Insert, Delete - szybka zmiana kąta nachylenia drugiego wzoru
      Home, End - wolna zmiana kąta nachylenia drugiego wzoru
      Page Up, Down - zmiana odległości linii w obu wzorach
      "+", "-" - zmiana kolorów pierwszego i drugiego wzoru

    Zadania

    1. W krzywym zwierciadle...
      Strzałki pionowe - zmiana wysokości promienia padającego
      Strzałki poziome - zmiana promienia krzywizny zwierciadła

    2. Kula
      Strzałki pionowe - zmiana wysokości promienia padającego

    3. Testy 1° i 2°
      Strzałki pionowe - wybieranie odpowiedzi (zaznaczone kolorem)
      Enter - wybranie odpowiedzi zaznaczonej kolorem
      A, B, C - wybranie odpowiedzi A, B lub C
      Page Up, Down - wybieranie (omijanie lub powrót do poprzedniego) pytania
      End - zakończenie testu